Wolontariat - wsparcie i rozwój innych czy samego siebie?

„Nigdy nie pozwoliłem, aby nauka szkolna ingerowała w moją edukację” - powiedział nieco przewrotnie Mark Twain. Jednak pod warstwą prowokacji można odczytać głębszą myśl. Po pierwsze, widać tu wyraźne odróżnienie nauki od edukacji. Nauka to przede wszystkim gromadzenie wiedzy, natomiast edukacja to szerszy proces kształtowania postaw i umiejętności opartych na zdobytej wiedzy i doświadczeniu. W edukacji ważne jest oczywiście formalne kształcenie, ale równie istotne jest samokształcenie, czyli działania podejmowane z własnej inicjatywy w zgodzie z zainteresowaniami, potrzebami i wartościami.
Po drugie, określenie „nie pozwoliłem” podkreśla kluczowy wpływ autonomicznej decyzji na określanie obszarów i kierunków własnego rozwoju, w przeciwieństwie do nauki szkolnej, która jest z góry narzucona.

Jak więc świadomie i samodzielnie sterować własną edukacją? Poza uważnym wyborem uczelni wyższej, która przygotuje cię merytorycznie do wykonywania zawodu, można (i warto) podejmować dodatkowe działania, które dadzą nie tylko nową wiedzę, ale przede wszystkim praktyczne, realne doświadczenia i kompetencje, co znacząco ułatwia wejście na rynek pracy i osiąganie celów zawodowych.

Jedną z takich możliwości jest wolontariat, czyli dobrowolna praca na rzecz innych, za którą nie dostajesz wynagrodzenia finansowego. Jako wolontariusz nieodpłatnie dzielisz się sobą - swoim czasem, zasobami z innymi, wspierasz innych w rozwoju i pomagasz im zmagać się z życiowymi problemami. Jeśli myślisz teraz: „Świetnie, o to mi chodzi wżyciu, chcę pomagać innym i chętnie się tego podejmę”, możesz skończyć czytanie w tym miejscu. Jeśli jednak twoja reakcja przypomina raczej myśl: „Wolontariat? Za darmo nie robię!”, zatrzymaj się na chwilę i pomyśl, czy na pewno wolontariusz pracuje „za darmo”?
Sprawdźmy więc, co realnie dostajesz w zamian.

BUDUJESZ SIEĆ KONTAKTÓW
Poznajesz nowych ludzi z różnym wykształceniem, pochodzeniem, doświadczeniem. Wspólna praca nad zadaniem daje szansę na zbudowanie długotrwałych relacji opartych na zaufaniu oraz wzajemnym wsparciu i wymianie. Pozwala ci to zbudować wizerunek osoby kompetentnej i solidnej, która chętnie dzieli się wartościową wiedzą i umiejętnościami. Może się to okazać bardzo cenne i pomocne w szukaniu pracy z polecenia lub w znalezieniu wartościowego współpracownika.

ROZWIJASZ KOMPETENCJE INTERPERSONALNE
Pracujesz z ludźmi i dla ludzi. Masz więc okazję do działania w zespole i uczenia się współpracy, poznajesz lepiej siebie i sposób, w jaki funkcjonujesz w grupie. Wspólna praca w różnorodnym środowisku zwiększa świadomość tego, jak i dlaczego powstają konflikty interpersonalne, ale przede wszystkim, jak konstruktywnie je rozwiązywać dla osiągnięcia wspólnego celu. Współpraca z innymi daje ci szansę na uzyskanie ważnych i znaczących informacji zwrotnych na temat swoich mocnych stron lub obszarów, które warto rozwijać. Uczysz się również udzielać konstruktywnych informacji zwrotnych, tak aby wspierały i motywowały innych do lepszej pracy. Pomoc rozwija także empatię, która jest niezbędna do skutecznego komunikowania się z innymi, wyrozumiałości dla odmienności, szacunku dla różnych potrzeb i zachowań innych ludzi. Rozpoznajesz również własne potrzeby i granice w kontakcie z innymi, uczysz się je wyrażać i chronić.

UCZYSZ SIĘ SKUTECZNIE ROZWIĄZYWAĆ PROBLEMY
Masz kontakt z realnym światem i realnymi problemami, które stymulują do wychodzenia poza utarte schematy i myślenia nieszablonowego, możesz więc wyrabiać w sobie pomysłowość i kreatywność. Rozwijasz umiejętności analityczne i strategiczne, myślisz bardziej zadaniowo i znacząco poszerzasz perspektywy. Często sytuacje, z którymi musisz sobie poradzić, są nietypowe, złożone i niejednoznaczne, dzięki czemu uczysz się myślenia kompleksowego i trenujesz podejmowanie decyzji.

ZWIĘKSZASZ ODPORNOŚĆ NA STRES
Wolontariat rozwija wszystkie kluczowe cechy i postawy, które sprzyjają odporności na stres: uważność na emocje własne i innych, które niosą ważne informacje zwrotne, zdolność do otwartości w kontakcie z innymi, angażowanie się w aktywne działanie i konfrontowanie się z trudnościami, asertywność, budowanie bezinteresownych, opartych na zaufaniu więzi z innymi ludźmi, poczucie realnego wpływu zamiast ulegania bezsilności oraz - dzięki podejmowaniu różnorodnych działań i ról społecznych - wszechstronną osobowość. Zyskujesz więc większą gotowość i elastyczność w adaptacji do nieustannych zmian.

WYRABIASZ ODPOWIEDZIALNOŚĆ I RZETELNOŚĆ W DZIAŁANIU
Aktywność społeczna, zwłaszcza jeśli łączysz ją z innymi obowiązkami, wymaga znakomitej organizacji czasu, ustalania priorytetów i proaktywnego planowania. Kiedy sumiennie wywiązujesz się ze swoich obowiązków, dajesz innym poczucie bezpieczeństwa i tego, że można na tobie polegać. Uczysz się etyki pracy i profesjonalizmu w działaniu.

ZYSKUJESZ WIĘKSZĄ SAMOŚWIADOMOŚĆ
Dobrowolna praca na rzecz innych pozwala Ci rozpoznać osobiste źródła motywacji, własne wartości, pasje, aspiracje, a także własne zasoby, potencjał i ograniczenia. Lepiej wiesz, co możesz, ile możesz i jak możesz, aby uzyskać wyznaczone cele. Jaśniej oceniasz, jak postrzegają cię inni, jaki mają na ciebie wpływ oraz jak Ty oddziałujesz na nich. Budujesz autonomię wewnętrzną, samodzielność i niezależność w decydowaniu o sobie, wiesz kim jesteś i co chcesz osiągnąć.
Wszystkie powyższe kompetencje są obecnie i będą w przyszłości (poza wykształceniem kierunkowym) najbardziej pożądanymi i poszukiwanymi umiejętnościami przez pracodawców. Z uznania dla aktywności społecznej również Linkedln wprowadził możliwość dodania wolontariatu do swojego profilu, co pokazuje, że taka forma działalności buduje pozytywny wizerunek i ma istotne znaczenie dla kontaktów zawodowych.

Istotą wolontariatu jest dobrowolny i świadomy wybór, możesz więc go potraktować jako jedną z opcji własnej edukacji. Jednak niezależnie od tego, czy w swoim życiu kierujesz się humanistycznymi lub humanitarnymi wartościami i zasadami, czy też patrzysz na nie bardziej pragmatycznie, koncentrując się na skuteczności w swoich działaniach, wolontariat daje ci szansę na samorealizację. Wychodzi więc na to, że - jak stwierdził Antoine de Saint-Exupery - „im więcej dajesz, tym bardziej rośniesz”.
 

Barbara Kowalewska
Psychoterapeutka i trenerka umiejętności psychospołecznych,
wieloletnia wolontariuszka pracująca na rzecz osób społecznie wykluczonych